سندرم تخمدان پلی‌کیستیک(PCOS)

عوامل ایجادکننده:

• عوامل مربوط به‌غدد(مقاومت انسولینی):

مشاهدات نشان می‌دهند که بیشتر زنان مبتلا به PCOS حتی آنان‌که چاق نیستند نیز به درجات مختلفی از مقاومت انسولینی دچارمی‌شوند. چاقی مفرط برمقاومت به‌انسولین تأثیرمنفی دارد و با گذشت زمان دیابت تیپ۲ پدیدارمی‌شود. بررسی‌ها نشان داده‌اند که سبک زندگی(Life style) و چاقی زمینه ژنتیکی دارند. همینطور درنتیجه هیپرانسولینمیا، ترشح آندروژن افزایش می‌یابد.

• عوامل تشدید کننده:

کنترل وزن در این بیماران سخت است. مشکلات قاعدگی، بارداری بیماران را سخت‌تر می‌کند و احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد.

• عوامل روان‌شناختی:

نزدیک به‌نیمی‌از این بیماران دچار اضطراب و یک‌سوم مبتلا به افسردگی می‌شوند که این عوارض احتمالاً به اثرات هورمون یا تأثیر روانی موهای زائد (هیرسوتیسم) و یا افزایش وزن برمی‌گردد.

نشانه‌ها:

مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری عدم‌تخمک‌گذاری، هیپراندروژنیسم و مقاومت انسولینی می‌باشند. هیپراندروژنیسم عامل ایجاد بسیاری از این نشانه‌ها است. تمامی زن‌ها مقدارکمی از آندروژن را در تخمدان‌ها و غده آدرنال خود تولیدمی‌کنند. سطح بالای آندروژن از تخمک‌گذاری پیشگیری‌کرده و بر چرخه قاعدگی تاثیرمنفی می‌گذارد. نشانه‌های پوستی هیپراندروژنیسم شامل موی‌زائد، آکنه، پوسته‌پوسته‌شدن پوست و درموارد شدید نشانه‌هایی از ایجاد صفات مردانه نیز دیده‌می‌شود.

• درمان‌ها و داروها:

کاهش مقاومت به انسولین به‌وسیله بهبود حساسیت به انسولین از طریق داروهایی مانند متفورمین و تیازولیدین‌دیون (متفورمین اثرات جانبی کمتری دارد و در درمان دیابت نوع۲ نیز استفاده می‌شود). درمکمل‌های دارای ویتامینDدوز۸۰۰تا۱۲۰۰ واحدبین‌المللی در روز و پیکولینات‌کروم۲۰۰تا۱۰۰۰ میکروگرم در روز برای بهبود تحمل‌گلوکز و حساسیت به‌انسولین و بهبود ترشح انسولین گزارش‌شده‌است. درمان کوتاه‌مدت با N استیل‌سیستئین(600میلی‌گرم دوبار درروز) ممکن‌است به‌عنوان مکمل کلومیفن‌سیترات در زنانی که ناباروری مقاوم به کلومیفن‌سیترات دارند مفید باشد.

توصیه‌های غذایی و سبک زندگی:

بهبود الگوهای تغذیه و غذا می‌تواند سبب کاهش سطح انسولین و آندروژن، کاهش بسیاری ازنشانه‌های فیزیکیPCOS، ایجاد تخمک‌گذاری و بهبود سلامت و خلق‌و‌خوی بیمار شود. PCOS با اضافه‌وزن یا چاقی همراه است و کنترل و کاهش‌وزن، موثرترین روش بازسازی تخمک‌گذاری و قاعدگی طبیعی بوده و نقش مهمی در کاهش‌ نشانه‌ها و عوارض همراه آن دارد. کاهش‌وزن به کنترل بهتر دیابت، بیماری‌های قلبی/‌عروقی، اختلالات قاعدگی، بهبود سطح هورمون‌ها و ظاهرفرد منجر می‌شود. ممکن‌است حتی کاهش مختصر در وزن زنان مبتلا، با ایجاد و بهبود سیکل‌های تخمدانی و ایجادباروری و حتی کاهش عوارض بارداری مانند سقط در این افراد همراه باشد. نقش کنترل وزن و ورزش و تغذیه در کنترل این سندرم به‌قدری مهم است که از این عوامل به‌عنوان خطوط اول کنترل بیماری یادمی‌شود و رژیم‌‌ کم‌کربوهیدرات و ورزش منظم و پایدار ممکن‌است کمک‌کننده باشد. توصیه‌شده‌است که یک‌رژیم‌غذایی‌که در آن مقدار قابل‌توجهی کربوهیدرات از میوه‌ها، سبزیجات و دانه‌ها تامین می‌شود، می‌تواند مفید باشد. ازمصرف بدون‌کنترل و بیش‌ازحد منابع کربوهیدرات مانند انواع نان‌های سفید، بیسکوئیت، شیرینی و برنج‌سفید باید خودداری‌شود. این غذاها می‌توانند سطح قندخون و انسولین را بالاببرند. بالارفتن ناگهانی و شدید هورمون انسولین موجب ذخیره‌چربی درسلول‌ها می‌شود، بنابراین پایین نگه‌داشتن سطح انسولین می‌تواند به‌کاهش وزن تدریجی و بهبود نشانه‌های این بیماری کمک‌نماید. خوردن‌غذا هر۳ تا ۵ ساعت برای بسیاری از زنان مبتلا بهPCOS یا دیگر موارد مربوط به اختلال درمیزان قند و انسولین کاربرد دارد. بهتراست مبتلایان به‌این بیماری وعده‌های اصلی‌غذا را به‌مقدار کم و به ازای آن از میان‌وعده‌هایی مانند سالاد، سبزی‌ها، حبوبات، ماست‌کم‌چرب و گردو استفاده کنند. همچنین نوع چربی و روغن دریافتی نیز در مبتلایان به این بیماری بسیار مهم است. افراد می‌توانند با انتخاب گوشت و لبنیات کم‌چرب و بدون‌چربی و محدودکردن‌کراکر، دسر و سیب‌زمینی سرخ‌کرده، از مصرف چربی‌های ناسالم خودداری‌کنند. هر روز حداقل۵ واحد میوه و سبزیجات مصرف‌کنند. این غذاها پر از موادمغذی با کالری‌کم هستند. همراه با ویتامین‌ها، موادمعدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیتوکمیکال‌های مهم (ترکیبات گیاهی‌طبیعی) را دریافت‌نمایند که می‌توانند ناهنجاری‌های هورمونی درPCOS را بهبود بخشند. مصرف کافئین، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و نیکوتین را محدود یا از آنها اجتناب‌نمایند، زیرا این مواد می‌توانند سطح انسولین را افزایش‌دهند؛ حتی اگر بیمار قندخون بالایی نداشته باشد. همراه با رژیم‌غذایی متعادل، ورزش منظم می‌تواند به بسیاری از مشکلات و نگرانی‌های بهداشتی بیمار مبتلابه PCOS کمک‌کند.