عامل بیماری ایدز چیست؟ (احمد رهنمای چیت‌ساز ‮‬- داروساز)

نام بیماری ایدز از حروف اول یک عبارت انگلیسی گرفته‌ شده است که معنای فارسی آن مجموعه نشانه‌ های نقص ایمنی اکتسابی می‌ باشد. در واقع عملکرد این ویروس در بدن فرد آلوده به‌ صورتی است که تدریجاً سیستم ایمنی بدن او را دچار اشکال می‌کند به‌ طوری‌که بدن وی رفته‌ رفته مقاومت خود را نسبت به بیماری‌ های مختلف از دست‌ می‌دهد و به‌ تدریج دچار بیماری‌های گوناگون می‌شود. کم‌کم کار به‌جایی می‌رسد که شخص حتی با بی‌خطرترین میکروب‌ها نیز بیمار می‌گردد و این روند در‌نهایت باعث مرگ وی می‌شود.

عامل ایجاد‌کننده‌ی این بیماری، ویروسی به‌نام‌«HIV» می‌باشد. متأسفانه نشانه‌های اصلی این بیماری معمولاً سالها پس‌از آلوده‌شدن فرد به ویروس ایدز ظاهر می‌شوند. در‌این‌فاصله فرد آلوده می‌تواند بدون آگاهی از وضعیت خود، باعث انتقال ویروس ایدز به دیگران شود. متأسفانه این عامل تاکنون به انتشار ویروس ایدز کمک بسیاری کرده ‌است. یکی‌از ویژگی‌های ویروس ایدز این است که می‌تواند ساختمان خود را تغییر‌دهد تا در‌مقابل داروهای موجود مقاوم شود. در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۹۴تا۱۹۹۸ همزمان با کشف داروهایی برای مبارزه با بیماری ایدز، میزان مرگ و میرهای سالانه ناشی‌از بیماری ایدز در آمریکا به نحو فاحشی کاهش پیدا‌کرده بود. به مرور زمان، ویروس ایدز در‌مقابل این داروها مقاومت پیداکرد و در‌نتیجه میزان مرگ‌و‌میر ناشی‌از بیماری ایدز دوباره افزایش یافت.

معضل دیگر بیماری ایدز، چگونگی درمان آن است. در‌حال‌حاضر داروهای موجود برای درمان بیماری ایدز بسیار گران بوده، عوارض زیاد و تأثیر اندکی دارند. به‌علاوه همانطور‌که گفته شد ویروس ایدز به‌تدریج علیه داروها مقاومت پیدا‌می‌کند. می‌توان گفت در‌حال‌حاضر درمان قطعی برای بیماری ایدز وجود ندارد. در واقع بیماری مرگبار ایدز به‌‌راحتی منتشر شده و علاج‌ناپذیر است. به‌همین‌دلیل، می‌توان این بیماری را بلای قرن دانست.

درمان بیماری ایدز بسیار مشکل وحتی غیر‌ممکن می‌باشد، اما پیشگیری‌از مبتلا‌شدن به آن با اندکی آگاهی به‌راحتی امکان‌پذیر است.

بیماری ایدز چیست؟

ایدز یا سندرم نقص‌ایمنی اکتسابی، بیماری است که سبب اختلال سیستم ایمنی بدن می‌شود به‌صورتی‌که بدن قادر به مبارزه با اکثریت قریب به اتفاق عفونت‌ها نمی‌باشد. این عفونت‌ها، عفونت‌های فرصت‌طلب نام دارند. منظور از عفونتهای فرصت طلب، انواعی از عفونت‌ها می‌باشند که در یک فرد با سیستم ایمنی کاملاً سالم هرگز ایجاد نمی‌شود، بلکه فقط درمواقعی که شخص دچار نقص سیستم ایمنی باشد به آن دچار می‌شود.

یک مثال ساده برای عفونت فرصت‌طلب، برفک دهان است. (مشابه آنچه در نوزادان دیده می‌شود) در دوران نوزادی که سیستم ایمنی بدن هنوز کاملاً تکامل نیافته است، بیماری برفک دهان مشاهده می‌شود ولی در یک فرد بالغ سالم هرگز دیده نمی‌شود. اما در بیماران ایدزی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند، برفک می‌تواند تمام داخل دهان و تمام طول مری آنها را گرفتار کند.

به‌همین‌ترتیب ویروس سبب می‌شود تا سایر بیماری‌هایی که در شرایط ضعف سیستم ایمنی عمل می‌کنند، بتوانند بر بدن مسلط شوند.

افزایش امکان ابتلا به سرطان نیز یکی دیگر از پیامدهای ایدز است، زیرا سیستم ایمنی ضعیف‌شده‌ی بدن به‌خوبی نمی‌تواند وظیفه‌ی خود را در‌این موارد که همانا شناسایی به‌موقع و سرکوب سلول سرطانی شده‌است انجام‌دهد. به‌همین‌دلیل است که بیماران مبتلا به ایدز بیشتر از افراد دیگر دچار سرطان می‌شوند.

وقتی فردی با ویروس ایدز آلوده می‌شود و ویروس وارد بدن او می‌گردد، ابتدا ویروس در سلول‌های سفید خون او زندگی و تکثیر پیدامی‌کند. این سلول‌های سفید سلول‌های ایمنی هستند که به‌طور طبیعی فرد را در مقابل بیماری‌ها محافظت می‌کنند. این رشد انگل‌وار در داخل سلول‌های ایمنی میزبان، سبب از‌بین‌رفتن این سلول‌ها می‌شود. انهدام این سلول‌ها سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند و درنتیجه باعث مستعد‌شدن شخص جهت ابتلا به عفونت‌ها و بیماری‌های فرصت‌طلب مختلف (از عفونت ریه گرفته تا سرطان) می‌شود.

مهمترین علامت آلودگی ویروس ایدز، به‌صورت از‌بین‌رفتن پیشرونده‌ی گروه خاصی از سلول‌های ایمنی به‌نام سلول‌های T کمکی یا سلول‌های CD4 می‌باشد. هرچه تعداد سلول‌های CD4 در خون شخص مبتلا کمتر باشد، وخامت بیماری بیشتر است.

عامل بیماری ایدز:

عامل بیماری ایدز، ویروس ایدز یا HIV می‌باشد. ویروس ایدز عضو گروهی از ویروس‌ها به‌نام رترویروس‌ها است. این ویروس باعث ایجاد بیماری نقص ایمنی اکتسابی انسان می‌شود. ساختمان ویروس ایدز ساختمان ساده‌ای است که از یک ژن ۸‌کروموزومی در وسط تشکیل شده‌. اطراف این ژن را یک  هسته‌ی پروتئینی احاطه کرده و سطح ویروس از پروتئین و مواد قندی پوشیده شده‌است. ساختمان سطح ویروس به چسبیدن آن به سلول‌های خاص بدن انسان کمک می‌کند که این سلول‌ها، سلول‌های سیستم ایمنی بدن انسان هستند و مهمترین آنها لنفوسیت‌هایی به‌نام CD4 می‌باشند که نقش مهمی در هماهنگ‌کردن پاسخ ایمنی بدن علیه عفونت دارند.

چگونه ویروس به سلول‌های انسان حمله می‌کند؟

ماده‌ی ژنتیکی ویروس ایدز از جنس RNA می‌باشد و با ماده‌ی ژنتیکی انسان که از جنس DNA است تفاوت دارد. برای این‌که ویروس بتواند از سلول انسان با ماده‌ی ژنتیکی متفاوتش برای تکثیر خود استفاده کند، باید بتواند RNA خود را به DNA تبدیل کند. به‌همین‌خاطر ویروس پس‌از ورود به سلول انسان با استفاده از یک آنزیم به‌نام ترانس کریپتاز، معکوس ماده‌ی ژنتیکی خود را که از جنس RNA می‌باشد تبدیل به DNA می‌کند (همانند ماده‌ی ژنتیکی انسان). سپس این DNA وارد یک کروموزم انسان می‌شود و در طول‌عمر سلول به‌ این شکل در داخل آن باقی‌می‌ماند. در واقع سلول انسان میزبان ویروس می‌شود.

این ذره‌ی ویروسی در سلول میزبان با استفاده از منابع سلول به رشد وتولید ذرات جدید RNA می‌پردازد. این ذرات جدید در داخل ویروس یا به‌صورت خاموش باقی‌می‌مانند یا تحت‌تأثیر عواملی به‌صورت فعال درمی‌آیند. سپس این ذرات از داخل سلول آزاد می‌شوند و با استفاده از آنزیم‌های ویروسی بلوغ خود را طی می‌کنند. اینک هر‌یک از این ویروس‌های جدید آماده‌اند تا سایر سلول‌های انسان را آلوده کنند. اگر ویروس در داخل سلول میزبان بسیار فعال شود، ممکن‌است سبب شکافته‌شدن و مرگ سلول گردد. این یکی‌از روش‌هایی است که ویروس با استفاده از آن باعث انهدام سلول‌های میزبان می‌شود.

بعد‌از عفونت با ویروس، بدن با روش‌های زیر به دفاع از خود می‌پردازند:

با فعال‌کردن سلول‌های مهارکننده (این سلول‌ها از جنس سلول‌های سفید خون هستند که T8 نیز نامیده می‌شوند). این سلول‌های مهار‌کننده، رشد ویروس را مهار یا کند می‌کنند.

با تولید پادتن (پادتن‌ها پروتئین‌هایی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن برای مبارزه علیه عوامل بیماری‌زا تولید می‌شوند). هنگامی‌که ویروس ایدز وارد بدن می‌شود، بدن علیه آن پادتنهای ضد‌ویروس ایدز را می‌سازد و پادتن ضد‌ویروس ایدز به آن می‌چسبد و از ورود ویروس به سلول‌های جدید جلوگیری می‌کند.

در‌صورتی‌که پادتن ضد‌ویروس ایدز در خون شخصی دیده شود، معنای آن این است که شخص با ویروس ایدز آلوده شده‌است. از این پادتن‌ها در خون برای تشخیص آلودگی به ویروس ایدز استفاده می‌کنند.

پاسخ ایمنی بدن به ویروس ایدز، خاصیت تخریبی این ویروس روی سیستم ایمنی را گاه تا سال‌ها محدود می‌کند اما متأسفانه ویروس ایدز روش‌هایی دارد که توسط آنها می‌تواند از چنگ سیستم ایمنی بدن انسان بگریزد. در‌طول زمان، سلول‌های‌CD4 بیشتری دچار آلودگی و تخریب می‌شوند و سیستم ایمنی تضعیف می‌گردد. در‌اثر تضعیف سیستم ایمنی‌، بدن استعداد ابتلا به عفونت‌ها و سرطان‌های مختلف را پیدا‌می‌کند و حتی مقاومت خود را به کم‌خطر‌ترین عوامل بیماری‌زا نیز از دست می‌دهد.
فاصله‌ی زمانی بین آلودگی با ویروس تا ایجاد بیماری‌های وابسته به ایدز در افراد مختلف متفاوت است و معمولاً به‌طور متوسط حدود 8تا10سال طول می‌کشد.

سلول‌های CD4:

تعداد سلول‌های ‌CD4 در جریان‌خون برای تخمین میزان توانایی سیستم ایمنی فرد به‌کار می‌رود. تعداد این سلول‌ها در‌یک فرد سالم حدود 450‌تا‌1500 عدد در هر‌میلیمتر مکعب‌خون می‌باشد. اما در افراد گرفتار ایدز، این تعداد از ۲۰۰عدد در میلی‌متر مکعب بیشتر نمی‌باشد.

برای ارزیابی وضعیت یک فرد آلوده به ویروس ایدز و خطر ایجاد نشانه‌های بیماری ایدز، تعداد سلول‌های‌CD4 را در نمونه‌ی خونی آن شخص اندازه می‌گیرند.

فاصله‌ی زمانی ورود ویروس تا بروز نشانه‌های بیماری چقدر است؟

در برخی افراد نشانه‌های ایدز که همانا کاهش تعداد سلول‌هایT و بروز عفونت‌های فرصت‌طلب می‌باشد، خیلی زود بعد‌از اولین آلودگی با ویروس اتفاق می‌افتد. اما اغلب افراد به‌مدت‌ ۱۰ تا ۱۲ ‌سال و تعداد کمی حتی مدت‌های طولانی‌تر بدون‌علامت باقی‌می‌مانند. همانند بیشتر بیماری‌های دیگر، رسیدگی‌های به‌موقع پزشکی می‌تواند عمر شخص را طولانی‌تر سازد.

چه‌کسی را مبتلا به بیماری ایدز می‌دانند؟

همان‌طور‌که قبلاً گفته‌شد از زمانی که ویروس وارد بدن می‌شود تا زمان بروز نشانه‌های بیماری ایدز معمولاً سال‌ها طول می‌کشد. لذا ممکن‌است شخص آزمایش ویروس ایدزش مثبت باشد ولی هیچگونه نشانه‌ای از بیماری نداشته باشد. چنین فردی را فرد HIV مثبت می‌خوانند. بعداز گذشت چند سال این فرد‌HIV مثبت مبتلا به بیماری ایدز می‌شود که ویژگی‌های آن طبق تعریف مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC) چنین است:

فردی را مبتلا به بیماری ایدز می‌دانند که تست ویروس ایدز (تست HIV) وی مثبت بوده و یک یا هر‌دو شرط زیر را داشته باشد:

1. مبتلا به حداقل یک نوع عفونت یا بیماری وابسته به ایدز شده باشد.

2. تعداد سلول‌های T کمکی از ۲۰۰‌عدد در میلی‌متر‌مکعب خون بیشتر نباشد. در یک شخص سالم تعداد سلول‌های‌T بین ۴۵۰ تا ۱۲۰۰ عدد است.

نشانه‌های بیماری ایدز:

نشانه‌های بیماری ایدز بستگی به مدت زمانی دارد که از شروع آلودگی فرد با ویروس می‌گذرد. اغلب افراد حدود ۲ هفته تا ۲ ماه بعد از ورود ویروس به بدن دچار نشانه‌هایی شبیه به یک سرماخوردگی معمولی می‌شوند. سپس ویروس، وارد فاز نهفته‌ی خود در بدن می‌شود. در آن مرحله فرد کاملاً سالم به‌نظر می‌رسد و هیچگونه نشانه‌ا‌ی از بیماری ندارد. این مرحله ‌ به‌طور متوسط حدود ۱۰‌سال طول‌می‌کشد. سپس بیماری وارد مرحله‌ی علامت‌دار خود می‌شود‌. بسیاری از مبتلایان تا این مرحله، از مبتلاشدن خود به ایدز آگاه نیستند.

مرحله‌ی نشانه‌های حاد اولیه:

این نشانه‌ها حدود ۲‌هفته تا ۲ماه بعد‌از آلوده‌شدن فرد ایجاد می‌شوند و شامل: تب‌، گلو درد، بزرگی غدد‌لنفاوی، دانه‌های پوستی، درد مفاصل و سردرد می‌باشند. (بیمار ممکن‌است یکی یا بیشتر از این نشانه‌ها را داشته باشد.) متأسفانه در بیشتر موارد این نشانه‌ها غیراختصاصی از جانب بیمار و حتی از جانب پزشک به‌عنوان یک سرماخوردگی ویروسی معمولی تلقی می‌شود و پیگیری بیشتری به‌عمل نمی‌آید (مگر اینکه بیمار پزشک را در جریان رفتارهای پر‌خطر خود گذاشته باشد.) درحالی‌که بیمار، بخصوص در‌این مرحله برای دیگران بسیار آلوده‌کننده است.
آزمایش معمولی ایدز در‌این مرحله (آزمایش پادتن ضد‌ویروس ایدز) منفی است و حدود ۱تا۳ ماه بعداز بروز این نشانه‌ها مثبت می‌شود. بنابراین اگر فردی با رفتارهای پرخطر

دچار علائم فوق شود و آزمایش ایدز او منفی باشد، لازم است که آزمایش وی ۳ ماه بعداز بهبود نشانه‌ها مجدداً تکرار شود تا از وضعیت وی یقین حاصل گردد.

مرحله‌ی نهفته:

این مرحله به‌طور‌متوسط حدود ۱۰‌سال طول می‌کشد. معمولاً تا زمانی که تعداد CD4‌ها به کمتر از ۲۰۰ عدد در‌ هر‌میلی‌متر مکعب خون نرسیده باشد، بدن دچار عفونتهای فرصت طلب شدید نمی شود. در مرحله‌ی نهفته‌ی بیماری، تعداد CD4‌ها بیشتر‌از‌ ۲۰۰ عدد در میلی‌متر مکعب خون می‌باشد. دراین‌مرحله ممکن‌است نشانه‌هایی به‌صورت بزرگی غدد‌لنفاوی‌، تبخال، زونا و حتی علائم بیماری سل مشاهده شود.

مرحله‌ی نشانه‌های شدید:

این مرحله وقتی اتفاق می‌افتد که تعداد CD4‌ها به کمتر‌از ۲۰۰ عدد در میلیمتر مکعب خون رسیده باشد. در‌این مرحله است که عفونت‌های فرصت‌طلب در بدن ایجاد می‌شوند. این مرحله نشانه‌های بسیاری دارد و می‌تواند تمام دستگاه‌های بدن را گرفتار کند که مهمترین آنها از این قرارند:

ـ نشانه‌های پوستی به‌صورت تبخال، زونا، جوشهای چرکی، زگیل، پوسته پوسته شدن پوست و خارش.

ـ نشانه‌های بیماری‌های دهانی که عبارتنداز‌: برفک، زخم‌های دردناک، آفت.

ـ گرفتاری مری به‌صورت التهاب برفکی مری، زخم‌های مری که باعث درد در حین بلع غذا و سوزش پشت جناغ می‌شوند.

ـ بیماری‌های دستگاه تناسلی شامل زخم، سیفلیس و عفوت‌های مختلف (در خانم‌ها شدیدتر و بیشتر است).

ـ درگیری دستگاه اعصاب به‌صورت زوال عقلی‌، عدم تعادل (تلو‌تلو خوردن)، ضعف، بی‌اختیاری ادرار، مننژیت.

ـ گرفتاری ریه‌ها به‌صورت انواع مختلف عفونت‌های خطرناک ریه و سل.

ـ نشانه‌های گوارشی که عبارتند‌از: تهوع و استفراغ، اسهال مزمن.

ـ نشانه‌های عمومی شامل تب، بی‌اشتهایی و کاهش‌وزن.

ـ و بالاخره چند نوع سرطان مختلف.

در واقع می‌توان گفت که هیچ‌یک از دستگاه‌ها و اعضای بدن از گزند این بیماری در امان نیستند.

چگونه ویروس ایدز از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود؟

فرد آلوده به ویروس ایدز، ویروس را در مایعات خاص بدنش از‌جمله خون، منی، ترشحات واژن، بزاق دهان و شیر حمل می‌کند. انتقال ویروس فقط در‌صورتی میسر است که این مایعات آلوده به ویروس ایدز، وارد جریان‌خون فرد دیگری بشوند. این نوع ورود مستقیم ویروس در موارد زیر اتفاق می‌افتد:

1. از‌طریق بافت پوشاننده‌ی واژن، مقعد، دهان (Oral sex) و بافت پوششی نوک مجرای ادراری مردان (در حین تماس جنسی)

2. از طریق تزریق داخل وریدی سرنگ آلوده به ویروس.

3. از طریق شکافهای پوستی، مثل بریدگی یا زخم.

راه‌های مختلف انتقال ویروس ایدز:

۱. از راه تزریق:

استفاده‌ی اشتراکی از سوزن آلوده می‌تواند به انتقال بسیاری از ویروس‌ها از‌جمله ویروس ایدز، هپاتیت‌B و هپاتیت‌C بیانجامد.

بررسی‌های آزمایشگاهی نشان‌داده است که ویروس ایدز در یک سرنگ آلوده می‌تواند حتی بیشتر از یک ماه زنده بماند.

بیشترین موارد انتقال ایدز از راه تزریق در بین معتادان تزریقی مشاهده شده است. بنابراین معتادان تزریقی به منظور پیشگیری از ایدز هرگز نباید سرنگ، آب و وسایل تهیه‌ی مواد‌مخدر را به‌طور اشتراکی و بیشتر از یک‌بار استفاده کنند.

حتی سوزن‌ها و سرنگ‌هایی که برای تزریق دارو به‌کار می‌روند، نباید بیشتر از یک‌بار مورد استفاده قرار بگیرند وحتماً باید پس‌از مصرف دور انداخته شوند.

انواع سوزن و سرنگ نیز حتی آنهایی که برای سوراخ‌کردن گوش و خالکوبی یا تاتو‌کردن به‌کار می‌روند، می‌توانند سبب انتقال ایدز شوند.

استفاده‌ی اشتراکی از وسایل آلوده‌ی تزریق مواد‌مخدر، شایعترین راه انتقال ایدز در کشور ما می‌باشد.

۲. تماس جنسی:

این راه شایعترین راه انتقال ایدز در دنیا می‌باشد.

خطر انتقال ویروس از مرد آلوده به زن سالم بیشتر است، اگرچه ویروس از زنان آلوده به مردان نیز منتقل می‌شود.

انتقال ویروس ایدز در بین همجنس‌بازان مرد به‌دلیل اینکه بافت پوشاننده‌ی راست‌روده بسیار نازک و پر از رگ‌های خونی کوچک است، بسیار بالا می‌باشد.
خطر انتقال ویروس از راه دهان (Oral sex) نیز وجود دارد. اما به‌مراتب کمتر است.

۳. تزریق خون و فرآورده‌های خونی آلوده:

تزریق فرآورده‌های خونی آلوده می‌تواند به انتقال ویروس ایدز منجر شود. اما در‌صورتی‌که فرآورده‌های خونی قبلاً از‌نظر آلودگی به ویروس کنترل‌شده باشند، این خطر ناچیز است.

۴. از مادر آلوده به جنین در شکم:

هر زنی‌که باردار است یا قصد بارداری دارد و به هر‌دلیل مشکوک است که احتمال آلودگی با ویروس  را دارد، لازم است تا قبل‌از بارداری آزمایش و مشاوره‌ی مربوط به ایدز را دریافت کند.

اگر آزمایش ایدز خانم بارداری مثبت باشد، باید داروهای لازم برای پیشگیری از انتقال ایدز به فرزندش را دریافت‌کرده و از شیر‌دادن به وی خودداری نماید.

ایدز از چه راه‌هایی منتقل نمی‌شود؟

انتقال ویروس ایدز از یک‌فرد به فرد دیگر به آسانی ویروس‌های دیگر نمی‌باشد. این ویروس از راه هوا یا غذا منتقل نمی‌شود (به‌عنوان‌مثال از‌طریق عطسه یا سرفه‌کردن.) هیچ موردی از انتقال ایدز از‌طریق تماس‌های عادی روزانه‌ی یک فرد آلوده با هم خانه‌‌ای‌ها، همکاران، خویشاوندان یا دوستانش که از ظروف و توالت مشترک استفاده می‌کنند دیده نشده است. ایدز همچنین از‌طریق در آغوش‌گرفتن و بوسیدن منتقل نمی‌شود. انتقال ایدز از‌طریق تزریق خون در‌صورتی‌که آن خون قبلاً ازنظر آلودگی با ویروس کنترل شده باشد اتفاق نمی‌افتد. همچنین اهدا خون در یک مرکز معتبر باعث آلوده‌شدن به ویروس ایدز نمی‌شود. ویروس ایدز در عرق، استفراغ، مدفوع و ادرار وجود دارد ولی تاکنون مواردی از انتقال توسط آنها گزارش نشده است. (به‌جز دو مورد که انتقال ویروس ازطریق تماس مدفوع با پوست بریده شده اتفاق افتاده است.)

مگس، پشه و حشرات دیگر ویروس را منتقل نمی‌کنند.

چگونه می‌توان از خطر انتقال ویروس پیشگیری نمود؟

ـ استفاده از کاندوم در تماس‌های جنسی.

ـ در صورت استفاده از لوبریکانت فقط از انواع محلول در آب آن استفاده نمایید.

ـ اگر به شما دارو یا هر ماده‌ی دیگری تزریق می‌شود، هرگز سرنگ یا سایر وسایل تزریقی خود را با شخص دیگری شریک نشوید. وسایل تزریق را فقط یک‌بار استفاده نموده و آنها را بعد‌از مصرف به دور اندازید.

ـ ضد‌عفونی‌کردن سوزن‌ها و سرنگ‌ها با روش قدیمی استفاده از مواد سفید‌کننده (وایتکس) خطر انتقال ایدز را کاهش‌می‌دهد.

ـ اگر می‌خواهید خالکوبی (تاتو) شوید یا گوشتان را سوراخ‌کنید، حتماً به فرد با تجربه‌ای که وسایل خود را به‌خوبی گند زدایی (استریل) می‌کند مراجعه‌ نمایید.

ـ برای راهنمایی بیشتر می‌توانید با یک پزشک، پرستار یا کارشناس بهداشت مشورت نمایید.

ـ در‌حال‌حاضر تلاشهایی برای ساختن کرم‌ها یا ژل‌های موضعی ضد‌عفونی کننده برای استفاده قبل‌از تماس‌جنسی وجود دارد تا بتوانند از آلودگی با ویروس ایدز و سایر بیماری‌های آمیزشی که انتقال ویروس‌ایدز را تسهیل می‌کند، پیشگیری نمایند.

احتمال انتـقال ویــروس ایدز در‌صورت وجود همزمان بیماری‌های آمیزشی دیگر افزایش می‌یابد:

ابتلا به سایر بیماری‌های آمیزشی خطر ابتلا یا انتقال‌دادن ایدز را افزایش‌می‌دهد چه بیماری آمیزشی همراه با زخم و شکاف‌های پوستی باشد (مثل سیفلیس، هرپس، یا شانکروئید) یا نباشد (مثل عفونت کلامیدیایی و سوزاک). اگر پوست زخم باشد، ورود و خروج ویروس ایدز به بدن راحت‌تر است. اماحتی وقتی که پوست زخم نباشد، بیماری‌های آمیزشی باعث ایجاد اختلالاتی در بدن می‌شوند که انتقال ویروس ایدز را محتمل می‌سازند. بررسی‌ها نشان‌داده‌اند که افراد دارای آزمایش مثبت ایدز که عفونت با یک بیماری آمیزشی دیگر را نیز دارند، در تماس‌های جنسی خود سریعتر باعث انتقال ویروس می‌شوند. به‌همین‌دلیل احتمال آلودگی روسپی‌ها بسیار زیاد و درصد انتقال این آلودگی به افرادی که با آنها روابط‌جنسی دارند نیز بسیار بالا می‌باشد.

گروه‌هایی که بیشترین خطر آلودگی به ایدز را دارا هستند:

ویروس ایدز هیچ تبعیضی قائل نمی‌شود! مهم این نیست که شخص کیست، بلکه این که شخص چگونه زندگی می‌کند تعیین‌کننده‌ی احتمال آلودگی وی با ویروس ایدز است.

معتادان تزریقی، روسپی‌ها، همجنس‌بازان مذکر، افراد مبتلا به بیماری‌های خونی که ناگزیر به‌طور معمول فرآورده‌های خونی دریافت‌می‌کنند(مثل اشخاص مبتلا به بیماری هموفیلی که در طول عمر خود بارها فرآورده‌های خونی تلغیظ‌شده دریافت می‌کنند) و کارکنان مراکز بهداشتی درمانی که با بیماران ایدزی سروکار دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به ایدز هستند.

شخص مبتلا به ایدز ممکن‌است کاملاً سالم به‌نظر برسد. اما هرشخص آلوده به ویروس ایدز می‌تواند سبب آلودگی دیگران شود، حتی اگر به ظاهر کاملاً سالم به‌نظر بیاید.

این را هم باید دانست که کشور ما در بین کشورهای جهان از‌نظر آلودگی به ویروس ایدز نسبتاً کشور پاکی است و علت آن هم وجود عقاید ریشه‌دار مذهبی و پایبند‌بودن به شعائر خانوادگی می‌باشد. اما این نکته را هم نباید از‌نظر دور‌داشت که به دلیل افزایش روز‌افزون میزان اعتیاد در کشور به‌خصوص در میان جوانان، ایدز به‌صورت هیولایی وحشتناک در کمین فرزندان این مرز و بوم نشسته است.

کاربرد واکسیناسیون در پیشگیری از عفونی شدن با ویروس ایدز:

به‌رغم تحقیقات مداوم و همه‌جانبه، صاحب‌نظران عقیده دارند که حداقل۱۰‌سال دیگر تا کشف یک واکسن ایمن، مؤثر و پذیرفتنی علیه بیماری ایدز فاصله وجود دارد و حتی بعداز به‌وجود‌آمدن چنین واکسنی، سالهای زیادی طول می‌کشد تا میلیون‌ها فرد در معرض خطر آلودگی با ویروس ایدز در سراسر جهان بتوانند واکسینه شوند. بنابراین، در‌حال‌حاضر مهمترین روش‌های پیشگیری‌از ایدز، تماس‌های‌جنسی سالم و استفاده از سرنگ‌های گند‌زدایی‌شده (استریل) می‌باشد.

مواردی‌که باید آزمایش ایـدز انجام شود:

اگر شخص به هر‌دلیلی احتمال می‌دهد که به ویروس ایدز آلوده‌شده، باید به دلایل زیر هرچه سریعتر مورد آزمایش قرار‌گیرد:

ـ حتی در اولین مراحل بیماری باید گام‌های سازمان یافته‌ای برای حفظ دراز‌مدت سلامتی فرد برداشته شود. بیمار باید به‌طور‌منظم به یک متخصص بیماری‌های عفونی مراجعه کند تا قبل‌از پیشرفت بیماری، در وقت مقتضی درمان ضد‌ویروس ایدز شروع شود. این روش رسیدگی فعالانه در بیماران ایدزی سبب‌می‌شود تا بیمار سال‌های بیشتری زندگی سالم داشته باشد.

ـ شخصی‌که آزمایش ایدز مثبت دارد، باید اقدامات احتیاطی لازم برای پیشگیری‌از مبتلا‌شدن دیگران به ایدز را انجام دهد.

ـ اگر آزمایش ایدز یک خانم باردار مثبت باشد، باید دارو مصرف کند و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهد. پس‌از تولد نوزاد نیز باید از شیر‌دادن به وی خودداری کند تا خطر آلوده‌شدن نوزاد به حداقل برسد.

بنابراین شخصی که به هر‌دلیل احتمال می‌دهد که به ویروس ایدز آلوده شده‌است، باید هرچه زودتر پزشک معالج خود را در جریان بگذارد تا پزشک معالج آزمایش پادتن ضد‌ایدز را برای وی در‌خواست نماید.

آیا درمان‌هایی برای از‌بین‌بردن ویروس یا بیماری ایدز وجود دارد؟

سالیان سال هیچگونه درمانی برای ایدز وجود نداشت. امروزه داروهایی برای محدود‌کردن فعالیت ویروس یا بیماری ایدز وجود دارد. بعضی از این داروها برای درمان عفونت‌ها یا بیماری‌های فرصت‌طلب که افراد مبتلا به ایدز را گرفتار می‌کنند به‌کار می‌روند و چند‌نوع از این داروها سبب پیشگیری از تکثیر و تخریب سیستم ایمنی بدن توسط ویروس ایدز می شوند:

۱. مهار‌کننده‌های آنزیم ترانس کریپتاز معکوس که به آنزیم ویروس ایدز حمله می‌کنند.

۲. مهار‌کننده‌های پروتئاز که به آنزیم پروتئاز ویروس ایدز کمک می‌کنند.

درمان ضد‌ویروسی بسیار مؤثر، نام یک نوع رژیم‌درمانی است که در بسیاری از بیماران ایدز مورد استفاده قرار‌می‌گیرد و شامل ترکیبی از چند دارو است. این رژیم‌درمانی در‌صورتی‌که به موفقیت برسد، میزان ویروس ایدز را در‌جریان خون به حداقل یا میزان غیر‌قابل اندازه‌گیری می‌رساند. با این رژیم میزان سلول‌های T کمکی ممکن‌است حتی به‌حد طبیعی نیز برسد.

محققان در‌حال تلاش برای ساخت داروهای از‌بین برنده‌ی خاصیت چسبندگی هستند تا از چسبیدن اولیه‌ی ویروس به سلول‌های بدن و آلوده‌کردن آنها جلوگیری کنند.

همچنین تلاشهایی برای ساختن داروهای جدید ضد ویروس ایدز با مکانیسم‌های دیگر در‌حال انجام است. محققان همچنین سعی می‌کنند تا راه‌هایی را بیابند که باعث بازگشت توانایی سیستم ایمنی منهدم‌شده‌ی بدن برای دفاع علیه ویروس ایدز و بیماری‌های دیگری که افراد مبتلا به ایدز را گرفتار می‌کنند، بشود.

درنهایت، پیشرفت در دوباره‌سازی سیستم ایمنی بیماران مبتلا به ویروس ایدز می‌تواند به‌نفع بیمارانی‌که مبتلا به برخی بیماری‌های شدید دیگر مثل سرطان، آلزایمر، اسکلروز‌مولتیپل (MS) و نقص‌ایمنی ناشی‌از سالخوردگی یا تولد زودرس می‌باشند، تمام شود.

آیا بیماری ایدز بهبودی قطعی دارد؟

تا‌به‌حال بیماری ایدز بهبودی قطعی نداشته است. داروهای جدید اگرچه در برخی بیماران باعث افزایش طول‌عمر و بهبودی نسبی آنها می‌شود ولی مشکلات زیادی را نیز به‌همراه دارد:

ـ درمان‌های موجود در‌حال‌حاضر برای بسیاری‌از بیماران مبتلا به ویروس یا بیماری ایدز کارگر نمی‌باشد.

ـ داروهای ضد‌ویروس ایدز عوارض زیادی از‌قبیل آسیب‌های قلبی، نارسایی کلیه و پوکی‌استخوان دارند. بسیاری (شاید بیشتر بیماران) نمی‌توانند عوارض درمان درازمدت را تحمل کنند.

ـ ویروس ایدز به‌طور مداوم  جهش پیدا‌می‌کند. یعنی تغییراتی در ساختمان خود ایجاد‌می‌کند که آن را نسبت به داروهای ضد‌ایدز مقاوم می‌سازد. حتی آنهایی که به درمان ضد ویروس بسیار مؤثر پاسخ خوبی می‌دهند، تقریباً نیمی‌از آنها به‌دلیل این که ویروس به داروهای موجود مقاومت پیدا‌می‌کند، در‌عرض یکی دوسال درمانشان دچار مشکل می‌شود. در آمریکا در‌حدود ۱۴درصد از بیماران جدید دچار گونه‌هایی از ویروس می‌شوند که نسبت به داروهای موجود مقاوم هستند.

ـ چون رژیم‌های درمانی نامطلوب و پیچیده هستند، بسیاری بیماران گاه دوزهایی از درمانشان را فراموش می‌کنند. درست مصرف‌ نکردن داروهای ضد‌ویروس ایدز طبق برنامه و دوز تعیین شده‌ی قبلی، می‌تواند ایجاد گونه‌های جدید ویروسی مقاوم به دارو را تسریع کند.

ـ حتی هنگامی‌که بیماران به درمان ضد‌ویروسی بسیار مؤثر خوب پاسخ می‌دهند، این درمان ویروس ایدز را ریشه‌کن نمی‌کند.

ویروس در‌حد بسیار کم به تکثیر خود ادامه می‌دهد و اغلب در مخازن خود در بدن (مثل غدد لنفاوی و مغز) باقی‌می‌ماند.

ـ ۹۵درصد از مبتلایان به ویروس ایدز در کشورهای درحال توسعه زندگی می‌کنند که در‌آنها احتمال دستیابی به داروهای ضد ویروس ایدز کم است یا بسیارگران می‌باشد.

در کشور آمریکا بین سال‌های ۱۹۹۶تا۱۹۹۸ استفاده از رژیم‌ دارویی ضد‌ویروس بسیار مؤثر، سبب کاهش تعداد مرگ‌و‌میر سالیانه‌ی ناشی‌از ایدز شده بود اما این روند کاهش به‌علت ایجاد مقاومت دارویی به نحو فاشی کند شده است. حتی در برخی موارد مرگ‌های ناشی‌از ایدز نسبت به سابق بیشتر دیده شده‌است.